آشُفْتة تِهْرانی (عصْار)، محمدبن‌محمود‌ حسینی‌لواسانی‌تهرانی معروف به «عصار» (1264-1356ق/1848-1937م)، حکیم، متکلم، فقیه، اصولی، شاعر و مفسر شیعی ایرانی که در تهران و مشهد می‌زیسته است. وی نخست «ناظم» تخلص داشته و سپس آن را به «آشفتة تهرانی» و در اواخر به «عصار» تغییر داده است (آقابزرگ، 9/724، 24/5). خانوادة آشفته در اصل مازندرانی بوده‌اند. پدر وی حاج‌سیدمحمود لواسانی ابتدا در لواسان می‌زیسته، سپس به تهران مهاجرت کرده است (بلاغی، 261؛ مشاور، 5/595-596). او خود در کتاب تاریخ عصار و مقدمة تفسیر ناسخ‌التفاسیر، زادگاه و تاریخ تولد خود را بدین شرح بیان کرده است: «در سال جلوس ناصرالدین‌شاه قاجار بر تخت سلطنت یا سال بعد از آن ]1264-1265ق/1848-1849م[ در تهران زاده شدم» (عصار، 1-2). آشفتة تهرانی مقدمات علوم را در تهران فرا گرفت، و در 13 سالگی همراه استاد خود به طالقان رفت و پس از مدتی به تهران بازگشت و در مدرسة مروی نزد شیخ‌محمدحسن چاله‌میدانی برادر حاج‌ملاجعفر چاله‌میدانی و ملااسماعیل قره‌باغی به فراگیری معالم‌الاصول و شرح‌لمعه پرداخت. در 1289ق/1872م پس از گذراندن دوره‌های سطح و خارج از تهران به کربلا عزیمت کرد و در حوزه‌های درس عالمان و فقیهان آن زمان ازجمله زین‌العابدین مازندرانی (د 1309ق/1892م) مرجع تقلید شیعیان هند و مازندران شرکت کرد و در مدینه با خالد‌پاشا حاکم وقت مدینه ماند و کتاب‌التحفه‌المدینه‌فی‌العروض را در 1290ق/1873م نوشت (عصار، 3 الف). وی به بیروت و دمشق نیز مسافرت کرد سپس به نجف بازگشت و در 1296ق/1879م برای استفاده از درس میرزای شیرازی به سامرا رفت. در 1301ق/1884م پس از چند سال شهر سامرا را به قصد تهران ترک کرد و سالها در تهران ماند. به گفتة خود وی پس از 12 سال انزوا و گوشه گیری، از تهران ماند. به گفتة خود وی پس از 12 سال انزوا و گوشه‌گیری، از تهران مهاجرت نمود و در دم ذی‌الحجه‌الحرام 1340ق/ژوئیة 1922م به شهر مشهد وارد شد و تا پایان عمر در آن شهر، در جوار امام‌هشتم(ع) زیست (عصار، 4 ب، 9 الف). آشفتة تهرانی در حوزه‌های درس عالمانی بزرگ مانند میرزای شیرازی (د 1312ق/1894م) و آخوند‌ملامحمدکاظم خراسانی (د 1329ق/1911م) شرکت نموده و استفاده کرده است و از فقهایی چون حاج‌میرزاحسین نوری (د 1320ق/1902م)، میرزای آشتیانی، حاج‌میرزاحسین خلیلی (د 1326ق/1908م)، شریعت اصفهانی (د 1339ق/1921م)، سیدمهدی قزوینی (د 1300ق/1883م) سیدمحمد بحرالعلوم، شیخ‌محمدحسن مامقانی (د 1323ق/1905م) و شیخ‌عباس کاشف‌الغطاء از علمای شیعه و شیخ‌محمد بسیونی مکی‌شافعی از علماء اهل سنت و جز آنها اجازة روایت داشته است (بلاغی، 262؛ مدرس، 289). وی در مدت حیات علمی خود شاگردان زیادی تربیت کرده که آقابزرگ (11/79، 17/198) به یکی از آنها به نام میرزااحمدبن‌صالح بادکوبه‌ای (ز 1300ق/1883م) اشاره کرده است. آشفته در زندگی دراز خویش فعالیت علمی بسیار داشته و آثار فراوان به وجود آورده که به گفتة خود او بسیاری از آنها یا به سرقت رفته و یا در نقل و انتقال از جایی به جای دیگر از میان رفته است (برای آگاهی از فهرست کامل آثار وی نکـ عصار، 29-32). آشفته در 9 محرم 1356ق/22 مارس 1937م در مشهد درگذشت و در ایوان طلای رضوی به خاک سپرده شد.

مآخذ: آستان‌قدس، فهرست، 4/37، 92، 93، 128، 261، 262، 5/196، 7(1)/35، 169؛ آقابزرگ، الذریعه، 1/20، 6/173، 185، 264، 13/240، 14/17، 33، 18/309، 20/105، 22/14، 23/239؛ بلاغی، عبدالحسین، مقالات‌الحنفا، تهران، 1369ق، صص 261-262؛ عصار، محمد، تاریخ، نسخة خطّی آستان‌قدس، شمـ 132، جمـ ؛ مدرس، میرزاعبدالرحمن، تاریخ علماء خراسان، به کوشش محمدباقر ساعدی، مشهد، دیانت، 1341ش، صص 289-290؛ مشار، خانبابا، فهرست چاپی فارسی، 1/21، 965، 2/1700-1701، 3182، 3183، 3335، 3336؛ همو، مؤلفین چاپی فارسی و عربی، ج 5؛ منزوی، احمد، فهرست خطی فارسی، 2(1) 905، 932، 947، 999، 1142، 2(2) 1577، 3/2443، 2444، 4/3097.
علی رفیعی